Tuesday, 21 May 2019

OMS LANSA FATIN BANDU FUMA IHA SENTRU GFD

(Grace Media), Dili-Organizasaun Mundial Saude (OMS) halo lansamentu ba fatin bandu fuma iha Sentru formasaun Grace For Development (GFD) ho objetivu atu luta hamutuk hodi kontra tabaku iha Timor-Leste.

Tuir  Reprezentante OMS iha Timor-Leste, Rajesh Pandav, agradese no hato'o votus parabens ba Diretor Organizasaun GFD ho nia estrutura tomak inklui formandu sira hotu, tanba ho inisiativa bele kria regra hodi bandu ema fuma iha sentru GFD.

“Hau hato’o agradesementu ba Diretor mai to’o formandu sira, imi foti ona inisiativa ne'ebé diak, parabens ba imi hotu, bele hanoin ona joven sira nia saude liu husi tabaku", dehan Reprezentante OMS liu husi diskursu iha lansamentu fatin bandu fuma Sentru GFD, Vila Verde-Dili, foin lalais ne'e.
 
Rajesh sublina, sei koalia asuntu rua importante iha serimonia lansamentu, primeiru  tabaku, segundu alcohol. Kestaun rua ne'e sai preokupasaun OMS nian presiza atu kombate tanba joventude nia saude diak nasaun mós diak.

"Joven mak  futuru ba dezemvolvimentu no mós saude ba joventude, ne’e importante teb-tebes tanba saude diak nasaun diak. Hau hatetek ba ita boot sira tenki halo buat ruma no mós hamosu buat foun ba ita-án rasik, hau hatene ita boot sira la bele foti desizaun agora maibé imi tenke hanoin agora", Rajesh optimista.

Rajesh argumenta, dadus ema fuma sigaru no alchol hamutuk pursentu 70% ne'e ema adultos, maibé ema ho idade 13 to'o 15 hetan porsentu 42% mak fuma. Nune'e OMS iha ona hanoin no prontu serbisu hamutuk ho GFD atu bele oferese no kapasita formandu sira atu koalia kona-ba, oinsa para tabaku no alcohol.

 “Hau hato’o ba formandu sira, karik ita boot sira atu aprende kona-ba asuntu refere, bele fo naran ba iha Diretor atu nune’e ita boot sira, ba liur sai hanesan ema ne'ebé mak bele koalia kona-ba asuntu tabaku, tanba fuma  ne'e oho, entaun hapara fuma agora. Ba sira ne'ebé mak lafuma no lahemu tua, diak liu kontinua labele fuma no hemu tua, ba sira ne'ebé fuma no hemu tua koko atu para agora”, Rajesh husu.

Tuir Reprezentante Diretor GFD, Antonio da Costa Martins esplika, sentru GFD halo lansamentu ba fatin bandu fuma tanba joven mak jerasaun foun ba Timor-Leste no joven mak Ai-rin ba nasaun ida ne'e, tenke hadok-an husi fuma sigaru no konsumu alcohol.

 “Organizasaun GFD halo lansamentu fatin bandu fuma tanba fuma bele fo risku ba ema nia vida, fo risku moras contajioza, tanba ne'e ohin halo atividade lansamentu refere ba joven, tanba sira presiza atu hetan siensia no matenek liu husi joven sira nia saude,  atu nune’e joven sira iha preparasaun diak entermu Saude, Edukasaun no setor hotu-hotu", Antonio dehan.

Antonio salenta, atividade lansamentu ne'e importante oinsa atu bele konsiensializa estudante sira presiza hatene atu nune'e sira bele fahe informasaun ka siensia ruma ne'ebé hetan fahe ba ema seluk.*

Reportajen: Orlando Magno