• Pratika Sobu no Monta CPU

    Estudante Husi departamentu Informatika hala'o pratika ba Komputador

  • Formador Jornalismu foto hamutuk ho Presenter RTTL e.P

    Formador Jornalismu foto hamutuk ho Presenter RTTL e.P Dacky Belo

  • Estudante Jornalismu Halao Pratika

    Estudante Jornalismu hala'o pratika kona ba Shoot Imajen

Thursday, 28 February 2019

F-FDTL-PNTL KOMPLEMENTA MALU LAOS KOMPETE MALU

(Grace Media),DILI–Oitavu Governu liu husi Ministru Defeza no Ministru Interior Interino planeia, sei hari’i sistema integradu serbisu ba (F-FDTL) Forsa Defeza Timor Leste ho (PNTL) Polisia Nasional Timor Leste.
Tuir Ministru Defeza no Ministru Interior Interino Brigadeiro Jeneral, Filomino Paixão de Jesus informa, razaun fundamenta estadu no governu nian atu hari’i sistema integradu ba F-FDTL no PNTL ne’e atu ezije sira hodi serbisu hamutuk no kompleta malu la’os atu kompete malu.
“Iha ne’e ba oin planeiamentu integradu dezenvolvimentu ba Forsa F-FDTL ho PNTL ne’e tenke integradu katak sa, komplementa malu, kompleta malu la’os kompete malu para atu hadau malu,” dehan Filomino ba jornalista sira, hafoin hasoru malu ho Prezidente Republika, iha Palasiu Prezidensial Bairo Pite-Dili, Tersa (29/01/2019).
Ministru hatutan, sistema integradu ne’e, importante tanba instituiusaun rua ne’e bele serbisu kompleta malu, tanba lei seguransa nasional mós hateten katak, wainhira polisia halo atuasaun ruma labele, estadu iha dever hatete ba forsa tenke apoiu.
“Polisia ho forsa tenke iha planeiamentu integradu, atu poupa osan, labele iha mariña rua, labele iha forsa Fronteira rua, labele iha forsa espesial rua, atu tiru malu ho se, tanba ne’e planeiametu integradu ne’e importante,” Ministru sublina.
Ministru salenta tan, tempu ohin loron presiza tebes profisionalizasaun (F-FDTL) Forsa Defeza Timor Leste no . Entaun ema tenke matenek, wainhira ita kontinua ho ai leba, ita nia prosional ladi’ak. Desde 2008, 2009 to’o 2011 ita halo ona profisionalizasun ba F-FDTL katak sa, atu sai alferes tenke lisensiatura (sarjana).
“Atu sai profesionalizasaun tenke ema matenek, kuandu ita tur moris ho aileba ita nia profesionalizasun ladi’ak, entaun hau hakarak hatete, desde 2008, 2009 to’o 2011 ita halo profesionalizasun ba F-FDTL katak sa, atu sai alferes tenke sarjana,” Ministru garante.
Ministru argumenta, wainhira forsa F-FDTL la lisensiatura (sarjana), entaun ba akademia militar, para wainhira ita ko’alia nia komprende, se lae nia lakomprende saida mak ita ko’alia. F-FDTL ohin loron laiha ofisial ida  sarjana, exepsaun, katuas veteranu sira, maibe sira ne’e mai husi esperensia funu ailaran,  halo estratejia no politika sira hatene no sira adapta lalais de’it.
Reportajen: Basilio De Jesus/ Joaquim Da Silva.

JOVENTUDE PREOKUPA KAMPO SERVISU

(Grace Media),DILI-Timor-Leste ohin loron ukun-an tinan sanulu resin ona, maibe ohin loron Kampu servisu ba Timor oan sira menus tebes halo joven barak kontinua dezempregu.  
 
Tuir Estudante Finalista UNTL (Universidade Nasional Timor Lorosa’e), Apolinario Lobo hateten katak, hanesan joventude sente triste tebes tanba lahetan serbisu no kontinua desempregu.
 “Hau hanesan joventude,ne’ebe mak desempregu hau sente triste ho kampo traballu ne’ebe mak oras ne’e menus, la’os deit ba ami    ne’ebé eskola,maybe ba mos joventude sira seluk, ne’ebé mak ekonomi la sufisiente atu kontinua sira nia estudu,”Dehan Apolinario ba jornalista Grace Media iha kampus UNTL-DILI,Kuarta (06/02/2019).
Joventude haktuir,lori joventude nia naran hakarak husu ba governu liu-liu ba SEFOPE (Sekretariu Estadu Formasaun Profisional no Empregu), atubelekria tan kampo traballu iha fatin-fatin  atu nune’e joven sira bele enkaixa-aan iha fatin refere   hodi hetan netik lukru ruma  hodi sustenta ba sira nia moris.
“Hau hanesan joventude husu ba governu liu-liu ba ministeriu relevante SEPFOPE,atu bele resolve lalais problema refere,”Joventude sujere.
Iha sorin seluk,Joventude, Claudia Ximenes informa katak,husu ba joventude maluk sira,labele depende deit governu, maybe joven ida- idak tenke kria kampo traballu rasik.
“Hau hanesan joventude feto sente katak,oras ne’e kampo traballu menus tanba kampu traballu ne’ebé mak governu kria la sufisiente,”joventude preokupa.
Joventude argumenta,hanesan joventude husu ba governu liu-liu ministeriu relevante se bele kria tan kampo trabalhu iha munisipio hotu iha teritorioTimor-Leste.
“Hau hanesan joventude,husu ba governu atu bele kria tan kampo  trabalhu iha territoriu Timor-Leste laran tomak,atu nune’e bele hamenus desempregu iha ita nia rai dobenTimor-Leste,”Joventude rekomenda.*
 
Reportajen: JosefaImaculadaViegasGusmão

KONDISAUN HARIS FATIN LARGO LECIDERE KONTINUA AAT

(Grace Media), Dili-Jardin Largo Lecidere nudar fatin turismu, hodi atrai ema hala’o vizita iha fatin ne’ebá, maibé ohin loron kondisaun haris fatin kontinua aat no laiha atensaun husi Governu.
Tuir Vijitantes Jardin Largo Lecidere, Ronal Carlos Dos Santos Ribeiro hateten katak, hanesan vizitante sente triste tebes tanba haree kondisaun haris fatin iha Jardin Largo Lecidere, aat hanesan bee laiha, lixu soe iha haris fatin laran.
Hau hanesan Vizitantes iha fatin ne’e, hare ba kondisaun haris fatin ne’ebé mak oras ne’e aat  hela, vizitante balun ne’ebé utiliza haris fatin ne’e  la ho kuidadu, sira uza tuir sira nia hakarak,” dehan Ronal ba Jornalista Grace Media iha Largo Lecidere-Dili,Kinta (30/01/2019).
Ronal sublina, ho problema haris fatin ne’ebé aat iha jardin Largo Lecidere, nia husu ba governu hodi rejolve lalais problema, tanba fatin ne’e, sai fatin turismu hodi atrai ema hotu hala’o vizita.
“Hau hanesan vizitante, husu ba governu ka ministeriu kompetente ne’ebé toma konta área turismo, kria maneira oinsa hodi bele rezolve problema ne’e, kapital Dili hanesan odamatan bo’ot  ba nasaun hotu-hotu, dala ruma vizitantes husi rai liur mós mai vizita, ne’e duni, tenke kria kondisaun ne’ebé mak diak,” sujere Ronal.
Iha fatin hanesan Vizitante, Octavio dos Santos informa, haris fatin oras ne’e la favorabel ba vizitante sira, tanba iha haris fatin laran, la iha bee moos atu fasilita vizitante sira uza.
“Hau hanesan vizitante iha Largo Lecidere, husu ba governu hodi hari fila fali haris fatin foun, tanba haris fatin iha Largo Lecidere agora  ne’e aat no mós tenke halo instalasaun bee moos ho diak, atu nune’e  ita uja haris fatin ho diak,” Ocatavio rekomenda.
Enternato Serviso Saneamentu Municipiu Dili, Jorje Ramos Dos Reis, informa katak, haris fatin iha Jardin Largo Lecidere ne’ebé oras ne’e la favorabel tanba komunidade balun mak seidauk iha konsiensia hodi uja la ho kuidadu no sempre soe foer arbiru no estraga sasan ne’ebé governu hadia.
“Atu hateten deit wainhira buat ne’ebé governu sei bele hare no kontrola entaun husik governu mak hare deit, lalika entrega fali ba kompañia. Entrega ba kompañia servisu lahanesan ona, uluk ami mak kontrola jardin, ami sei kontrola no ense bee. Entrega ba kompañia relidade sai hanesan ne’e, be’e iha haris fatin mós la iha, lixu mós nakonu iha haris fatin, kompañia dun ba governu, depois governu dun ba kompañia entaun ida ne’ebé mak los,” Jorge lamenta.**
Reportagem: Margarita Vieira
 

ESJ FINANTIL FALTA KADEIRA, MEZA NO SALA AULAS

(Grace Media)-Dili – Eskola  Sekundaria Jeral (ESJ) Finantil, hanesan eskola publika iha Timor-Leste, maibé ohin loron kontinua hasoru problema  Falta kadeira, meza no mós sala aulas hodi difikulta estudante sira nia prosesu aprendisajen.  
 
 Tuir Estudante ESJ Finantil, Armindo Nasimento informa katak, hanesan estudante  sente triste tebes, tanba durante ne’e eskola Finantil enfrenta problema hanesan falta kadeira, meza no sala aulas, maibé to’o ohin loron Governu liu-liu Ministeriu Edukasaun (ME) seidauk resolve.
                                                                                                                                                                           Hau hanesan estudante, hau sente triste tanba  estadu aloka ona orsamentu barak,  maibé ami nia eskola sekundaria Finantil, sei hasoru  nafatin problema falta kadeira,meza no sala aulas, dehan Armindo jornalista Grace Media iha eskola sekundaria Finantil Ai-mutin-Dili, sexta ( 08/ 02/2019 ).
Estudante haktuir, hanesan  estudante  durante ne’e, sira hasoru buat barak mak falta ba sira hanesan fatin eskola klot, obrigado eskola tenke akumula 70 to’o 80 hamutuk iha sala aula ida no estudante sira ema nain 2 no 3 tenke uza kadeira ida.
“Hau hanesan estudante,  ezije tebes governu liu-liu Ministru Edukasaun (ME), hodi resolve problema  ne’ebé eskola hasoru, atu  fasilita ba ami nia apredisajen,”estudante sujere. 
Relasiona problema ne’e, Diretor  ESJ Finantil,  Aloysius M. Berek rekoinese katak, problema meza, kadeira no sala ula menus ne’e laos akontese deit iha eskola Finantil, maibé eskola hotu iha Timor laran hasoru inklui eskola Finantil.
 Hau hanesan  Diretor Eskola Sekundaria Jeral Finantil, hau bele  dehan katak maioria kadeira no meza iha eskola ida ne’e aat htu, falta fasilidade hanesan livru, professor sira ne’ebé hanorin iha ne’e hau fo konfiansa ba sira, ida-idak buka materia hodi hanorin estudante sira,” Preokupa Diretor.
Diretor sublina, hanesan diretor eskola durante ne’e halo ona proposta no planu atu entrega ba Ministeriu Edukasaun (ME) hodi tau matan ba eskola ne’e tanba eskola ne’e nudar eskola publika ida iha Timor-Leste.
Hau hanesan diretor, hau sei halo relatoriu atu husu apoiu governu nian ba eskola ne’e, atu nune’e ami bele loke tan, ami nia sala aulas 2. Ami mós hato’o tia ona ami nia planu iha relatorio semana kotuk  inklui dadus balu,”  Diretor haklaken.***
  Reportajen: Romandina de Araújo

EMBAIXADA INDONESIA LOKE KURSUS GRATUITA LINGUA MELAYU BA TIMOR OAN

(Grace Media), DILI –Governu Indonesia liu husi Embaixada Indonesia iha Timor Leste, loke kursus gratuita lian melayu ba joven timor oan sira  hodi aprende diak liu ba futuru.
Tuir Estudante Pusat Budaya Indonesia(PBI), Ivania Bana da Silva hateten katak,  nia sente kontente tebes tanba liu husi kursu ne’e, atu ne’e bele aumenta tan sira nia koinesementu iha area lian melayu nian.
"Hau hakarak mai kursus iha ne’e tanba atu nu’une, hau bele tuir bolsa studo Indonesia nian no atividade saida mak iha ne’e, no hau aply no hau bele eskola iha indonesia, "dehan Ivania ba jornalista grace media iha Pusat Budaya Indonesia-Dili, kinta (31/01/2019).
Ivania hatutan tan katak, kursus ne’e diak tebes ba joven timor oan sira tanba bele loke sira nia hanoin ba aumenta koinesementu hodi desenvolve kapasidade estudante sira nian iha futuru.
" Nu’udar estudante sente,  kontente tebes tanba mai kursus iha fatin ne’e hau bele muda hau nia hanoin no bele hatene buat barak iha fatin ne’e,"Ivania sublina.
Iha sorin seluk, Estudante Pusat Budaya Indonesia(PBI), Raimundo marsal dos santos dehan, kuando kursus saida deit laiha limitisaun tanba buat ida dehan formasaun ou kapasitasaun ne’e importante tebes atu bele aumenta konesemento iha area saida deit laiha limitisaun ba joven timor oan.
"Hau hanesan estudante ba Pusat Budaya Indonesia(PBI) nia, hau hakarak hato’o ba Ministro Edukasaun katak, ita agora dadaun hare ba ita nia relasaun entre  indonesia ne’ebe besik los, oinsa ita bele kopera hamutuk no servisu hamutuk iha area edukasaun ne’e, diak liutan loke tan kursus lian melayu ne’e ba iha munisipiu hotu-hotu," Raimundo sujere.
Entertanto Maneger Pusat Budaya Indonesia(PBI), Vandha Pradwiyasma esplika, nia hanesan manajer ba Pusat Budaya Indonesia(PBI), rekoinese katak durante ne’e loke kursu ba timor oan sira iha area oioin no kursu ne’e lao ona durante besik tinan tolu hahu husi 2016 to’o ohin loron.
“Hanesan agora programa bahasa Indonesia ne’e iha Timor-Leste iha ona, hahu iha tinan 2016 to’o ohin loron, besik tinan (3) tolu ona iha Timor-Leste, ami nia hakarak atu fasilita ba estrangero internacional sira no liu-liu ba timor oan sira,  atu nune bele aprende lian melayu, tuir hau nia hanoin timor oan barak mak mai tuir kursu iha ne’e, no barak mak atu ba kontinua iha Indonesia ne’ebe sira presiza tebes atu aprende lingua melayu ne’e,” nia esplika.
 Reportajen: Sandro Amaral